بنا بر گزارش‌های مشهور تاریخی شهر کوفه در سال هفدهم هجری با انتخاب سلمان و حذیفه ساخته شد لیکن بنا بر روایات متعدد این منطقه قدمتی به عمر بشریت دارد و حتی بنا بر برخی روایات، مسجد جامع کوفه منزل پیامبرانی چون حضرت آدم و نوح بوده است.

پس از اسلام، پایتختی این شهر در دورة امیرالمؤمنین(ع) جایگاهی ممتازتر از پیش یافت. پس از آن در دورة امام مجتبی(ع) و خصوصاً شهادت سیّدالشهداء(ع) در کانون توجهات قرار گرفت. در طول سال‌های پس از آن تا ظهور امام عصر(ع) همواره محلّ سکونت، اجتماع و توجه شیعیان بوده است.

رسول‌ اکرم(ص) در حدیثی طولانی‌ خطاب‌ به امیرمؤ‌منان(ع) فرمودند: «خداوند ولایت‌ تو را به‌ آسمان‌ها عرضه‌ نمود، آسمان‌ هفتم‌ سبقت‌ جست، پس‌ آن‌ را با عرش‌ زینت‌ بخشید... آنگاه‌ کوفه‌ سبقت‌ جست، پس‌ آن‌ را با وجود تو زینت‌ بخشید».1
امیر مؤ‌منان(ع) در مورد پیوند ناگسستنی‌ خود با کوفه‌ می‌فرماید: «اینجا شهر ما، جایگاه‌ ما و اقامتگاه‌ شیعیان‌ ماست».2


کوفه در آخرالزمان
پایتخت‌ دولت‌ کریمه‌ مهدی موعود(ع)

بنابرروایات متعدد، کوفه در آخرالزمان، پایتخت‌ دولت‌ کریمه‌ مهدی موعود خواهد شد و تمام مردم دنیا به این شهر روی خواهند نمود. از امام‌ جعفر صادق(ع) پرسیدند: محلّ اقامت‌ حضرت‌ مهدی(عج) و محلّ اجتماع‌ مؤ‌منان‌ در هنگام‌ ظهور کجا خواهد بود؟ فرمودند:

«مرکز حکومتش‌ کوفه، مرکز قضاوت‌ و دادرسی‌اش‌ مسجد اعظم‌ کوفه، ستاد بیت‌المال‌ و محل‌ تقسیم‌ غنایم‌ مسلمانان‌ مسجد سهله، محلّ‌ مناجات‌ و خلوتش‌ تپه‌های‌ سپید غریّین‌ (نجف‌ اشرف) می‌باشد».3

امام‌ باقر(ع)‌ در این‌ رابطه‌ می‌فرماید: «گویی‌ قائم(ع) را به‌ چشم‌ خود می‌بینم‌ که‌ با پنج هزار فرشته، از مکه‌ به‌ سوی‌ نجفِ کوفه‌ رفته، جبرئیل‌ در طرف‌ راست‌، میکائیل‌ در طرف‌ چپ‌ و مؤ‌منان‌ در پیش‌ روی‌ آن‌ حضرت‌ قرار دارند. از آنجا سپاهیانش‌ را به‌ سوی‌ کشورها گسیل‌ می‌دارد».4

ایشان در حدیث دیگری فرمودند: «در حالی که سه پرچم در کوفه به شدّت‌ درگیر است، او وارد کوفه می‌شود. پس‌ کوفه‌ برای‌ او مسخّر می‌شود. او وارد کوفه‌ شده‌، بر فراز منبرش‌ قرار گرفته، به‌ ایراد خطبه‌ می‌پردازد مردم‌ آن‌قدر اشک شوق‌ می‌ریزند که‌ متوجّه‌ سخنان‌ او نمی‌شوند».5

امیرمؤمنان‌ در ضمن‌ یک‌ حدیث‌ طولانی‌ می‌فرماید: «آنگاه‌ به‌ سوی‌ کوفه‌ روی‌ می‌آورد و اقامتگاهش‌ را در آنجا قرار می‌دهد».6
و در فراز دیگری‌ از این‌ حدیث‌ می‌فرماید: «او و اهل‌بیتش‌ در رُحبَه سکونت‌ می‌کنند... رُحبه اقامتگاه‌ حضرت‌ نوح‌(ع) بود. آنجا سرزمین‌ پاکیزه‌ای‌ است‌ و هرگز هیچ‌یک‌ از آل‌ محمد(ع) جز در یک‌ سرزمین‌ مقدس‌ سکنی‌ نمی‌کنند و جز در یک‌ سرزمین‌ پاک‌ و پاکیزه‌ به‌ شهادت‌ نمی‌رسند».7

چند ماه بعد از حملة آمریکا به عراق، جمعی از دانشگاهیان عراقی برای بازدید و مذاکرات علمی به تهران آمده بودند. بعضی از استادان دانشگاهی که اشغالگران آمریکایی از آنان بازجویی کرده بودند، تعریف می‌کردند: بخشی از سؤالات بازجوها با این محتوا بوده که گفته شده کوفه و مسجد کوفه پایتخت امام زمان شماست؛ آیا الآن در آنجا دفتر و دستگاهی دارد، سامان‌دهی نیروهای او در حال حاضر چگونه پیگیری می‌شود و سؤالاتی از این دست که از وجود اطلاعات جامع و دقیقی دربارة امام عصر(ع) نزد آنان حکایت می‌کرد.

گستره مکانی‌ کوفه‌ پس از ظهور
هنگامی‌ که‌ حضرت مهدی(ع) حکومت‌ واحد جهانی‌ را بر اساس‌ عدالت‌ و آزادی‌ بنیاد نهاده، کوفه‌ را به‌ عنوان‌ پایتخت‌ دولت‌ کریمه‌ قرار دهد، قطر آن‌ به‌ 54 میل‌ (در حدود 110 کیلومتر) خواهد رسید.8

امام‌ صادق(ع) در این‌ رابطه‌ فرمودند: «چون‌ قائم‌ آل‌محمد(ع) قیام‌ کند، در پشت‌ کوفه‌ (نجف‌ اشرف) مسجدی‌ بنا می‌نهد که‌ دارای‌ هزار در‌ است و خانه‌های‌ اهل‌ کوفه‌ به‌ دو نهر کربلا متصل‌ می‌شود».9

وقتی‌ کوفه به‌ صورت‌ پایتخت‌ دولت‌ کریمه‌ درآید، همة مؤ‌منان‌ در آن‌ گرد آیند؛ چنان‌که‌ در احادیث‌ فراوان‌ به‌ آن‌ تصریح‌ شده‌ است:

«برای‌ مردمان‌ روزی‌ فرا می‌رسد که‌ هیچ‌ مؤ‌منی‌ نباشد، جز اینکه‌ در کوفه‌ باشد و یا دلش‌ به‌ سوی‌ آن‌ پر کشد».10
«قیامت‌ برپا نشود جز اینکه‌ همه مؤ‌منان‌ در کوفه‌ گرد آیند».11

این روایات با توجه‌ به‌ آمار انسان‌ها، طول‌ مدت‌ حکومت‌ حق‌ و گسترة حکومت‌ آن‌ حضرت‌ به‌ شرق‌ و غرب‌ جهان، گرد آمدن‌ همة مؤ‌منان‌ در پایتخت، از وسعت‌ شکوهمند بی‌نظیر شهر کوفه‌ در عصر ظهور حکایت‌ می‌کند.

از روایات‌ رجعت‌ استفاده‌ می‌شود که‌ پایتخت‌ دولت‌ کریمه خاندان‌ وحی‌ در دوران‌ رجعت‌ نیز شهر کوفه‌ خواهد بود، مفضّل‌ در ضمن‌ یک‌ حدیث‌ بسیار طولا‌نی‌ از امام‌ صادق(ع) در زمینة رجعت‌ سالار شهیدان‌ نقل‌ می‌کند که‌ فرمود:
«امام‌ حسین(ع) با این‌ علم‌ها و لشکرها حرکت‌ نموده، وارد کوفه‌ می‌شود. آن‌ روز بیشتر مردمان‌ در آنجا گرد آمده‌اند، پس‌ کوفه‌ را سور دفاعی‌ و مرکز فرماندهی‌ خود قرار می‌دهد.12

در حدیث‌ دیگری‌ از رجعت‌های‌ مختلف‌ امیر مؤ‌منان، از جمله‌ در عهد فرمانروایی‌ امام‌ حسین(ع) و دیدارش‌ با اصحاب‌ صفین‌ در همان‌ محل‌ صفین، وحضور یکصد هزار نفر از اصحاب، که‌ سی‌ هزار نفرشان‌ از کوفه‌ می‌باشند، سخن‌ رفته‌ است.13 پایتخت‌ امیر مؤ‌منان(ع) نیز در دوران‌ رجعت، نجف‌ اشرف‌ (ظهر کوفه) خواهد بود.14

لازم به ذکر است پیامبران‌ فراوانی‌ در نجف‌ و کوفه‌ مدفون‌ هستند، از جمله‌ حضرت‌ آدم‌ و حضرت‌ نوح، که‌ در داخل‌ ضریح‌ مقدس‌ امیر مؤ‌منان(ع) مدفون‌ می‌باشند.15

در پیشگویی‌های‌ پیشوایان‌ معصوم‌(ع) احادیث‌ فراوانی‌ دربارة کوفه‌ در آستانة ظهور آمده‌ است‌؛ از آن جمله:

ـ هنگامی‌ که‌ شکافی‌ در فرات‌ پدید آید و آب‌ فرات‌ به‌ کوچه‌های‌ کوفه‌ برسد، شیعیان‌ آمادة ظهور باشند.16

ـ ای‌ جابر، چگونه‌ ممکن‌ است‌ ـ امر ظهور ـ واقع‌ شود، در حالی‌ که‌ کشت‌ و کشتار فراوان‌ در میان‌ حیره‌ و کوفه‌ رخ‌ نداده‌ است.17

ـ هنگامی‌ که‌ در حجازتان‌ آتش‌ پدید آمد و آب‌ در نجفتان‌ روان‌ گردید، ظهور قائم(عج) خود را امیدوار باشید.18

ـ هنگامی‌ که‌ این‌ نجف‌ شما را سیل‌ و باران‌ فرا گیرد و در سنگ‌ها و سنگ‌ریزه‌ها آتش‌ پدیدار گردد، ظهور قائم‌ خود را امیدوار باشید.19

سپاه‌ سفیانی‌ وارد کوفه‌ می‌شوند و احدی‌ را فروگذار نمی‌شوند جز اینکه‌ به‌ قتل‌ می‌رسانند.20

ـ صد و سی‌ هزار نفر به‌ سوی‌ کوفه‌ گسیل‌ می‌دارد، که‌ در رَوحاء و فاروُق‌ فرود می‌آیند، شصت‌ هزار نفر از آنها وارد کوفه‌ شده، در نخیله‌ ـ در کنار قبر حضرت‌ هود ـ مستقر می‌شوند و در روز عید تهاجم‌ می‌کنند.21

سفیانی‌ و همراهانش‌ خروج‌ کرده، هدفی‌ جز کشتن‌ آل‌ محمد و شیعیان‌ آنها را در سر نمی‌پرورانند. پس‌ لشکری‌ را به‌ سوی‌ کوفه‌ می‌فرستد، پس‌ گروهی‌ از شیعیان‌ اهل‌بیت‌ را به‌ قتل‌ می‌رسانند و به‌ دار می‌آویزند.22

ماهنامه موعود شماره 93

پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالانوار، ج 27، ص 262؛ ج 60، ص 212.
2. تاریخ کوفه، ص 63.
3. بحارالانوار، ج 53، ص 11؛ حلیـ[الابرار، ج 5، ص 384.
4. الارشاد، ج 2، ص 379.
5. الارشاد، ج 2، ص 380؛ الغیبـ[ طوسی، ص 469.
6. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 165.
7. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 166.
8. بحارالانوار، مجلسی، ج 53، ص 12.
9. الارشاد، مفید، ج 2، ص 380.
10. رجال کشی، ص 24؛ خصائص الائمه شریف رضی، ص 36.
11. الغیبـ[ طوسی، ص 451.
12. مختصرالبصائر، ص 189؛ بحارالانوار، ج 53، ص 35.
13. بحارالانوار، ج 53، ص 74.
14. مختصر البصائر، ص 190.
15. وسائل الشیعه، ج 14، ص 384؛  ستدرک الوسائل، ج 2، ص 314؛
ج 10، ص 219.
16. الصراط المستقیم، ج 2، ص 258.
17. الارشاد، ج 2، ص 374؛ غیبت طوسی، ص 445؛ بحارالانوار، ج 52، ص 209.
18. الصراط المستقیم، ج 2، ص 258.
19. همان، ص 259.
20. الیقین، ص 423؛ بحارالانوار، ج 52، ص 219.
21. بحارالانوار، ج 52، ص 273؛ ج 53، ص 83.
22. تفسیر العیاشی، ج 1، ص 163؛ بحارالانوار، ج 52، ص 222.
منبع موعد